Misterium buffo

Spektakl Trzeciego Teatru Lecha Raczaka
W ramach II Sezonu Mistrzów „Świat miejscem prawdy” organizowanego przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego

„Misterium buffo” jest najgłośniejszym i najbardziej emblematycznym, sztandarowym niejako przedstawieniem Daria Fo, człowieka teatru, aktora, reżysera i dramaturga, laureata literackiego Nobla (1997). Kilka komedii Fo wystawiono w ostatnich latach w Polsce (nawet w Teatrze Telewizji). Jednak tekst ten – najważniejszy w dorobku twórcy – wystawiany w całym świecie (według danych włoskiej agencji autorskiej w ciągu czterdziestu pięciu lat od premiery osiągnął zadziwiającą liczbę pięciu tysięcy przedstawień), jest w naszym kraju zupełnie nieznany. Opowiada – w sposób komiczny, sięgający kulturowych tradycji karnawału i błazenady – fragmenty Świętej Historii. Spektakl był swego czasu obiektem polemik: zarzucano mu nawet bluźnierstwo, choć tekst jest pełen miłości i podziwu do bohatera większości opowieści – Jezusa z Nazaretu. Powodem ataków była zapewne krytyka doczesnego kształtu zinstytucjonalizowanej religii, uwikłanej we władzę ziemską i eksponującej bogactwo i splendor. 

Dziś – w czasach papieża Franciszka – dawna krytyka Fo uzyskuje nieoczekiwanie propapieski wymiar. Największym i niezwykłym walorem tekstu i przedstawienia, które można na jego podstawie zrobić, jest niezwykły splot komizmu i wzruszenia, przyziemnej ludzkiej miary i nadludzkiej siły świętości, sacrum i profanum: poruszający i ludzki wymiar transcendencji.

Pamiętam pewną procesję we włoskim miasteczku. Głównym jej elementem była wielka, ciężka figura, którą niosło chyba z trzydziestu mężczyzn. Zatrzymali się na głównym placu, postawili figurę i przysiedli na drągach. Zapalili papierosy, ktoś poszedł napić się wody z fontanny, ktoś przyniósł wino z baru. Siedzieli wokół niej i po prostu odpoczywali. Uświadomiłem sobie, że tamtejszy Bóg lubi ludzi i patrzy z sympatią na to, co sprawia im przyjemność. Skojarzyłem to sobie z dominującym w Polsce Bogiem, który lubi, jak się go błaga, prosi, przeprasza i na jego oczach cierpi. Kontrast między tamtą wesołą religią a tutejszą cierpiętniczą zrobił na mnie duże wrażenie. Uświadomiłem sobie, że z tamtej tradycji wywodzi się „Misterium buffo” Daria Fo.
Lech Raczak

Przekład i reżyseria: Lech Raczak
Muzyka: Paweł Paluch
Kostiumy: Ewa Tetlak
Wideo i światło: Krzysztof Urban
Występują: Małgorzata Walas-Antoniello, Paweł Paluch, Wojciech Siedlecki, Paweł Stachowczyk, Janusz Stolarski
Premiera: 31 grudnia 2014 
Czas trwania: 75 min.